نوروز مبارک

ببخشید که مطلب کپی هست. با ایمیل به دستم رسیده بنابراین منبع ندارم.

جشن نوروز

 سال ٣٧٤٩ ایرانی برابر با ١٣٩٠ خورشیدی

 

جشن نوروز جمشیدی، روز اهورامزدا، روز نخست فروردین ماه، آغاز بهار همراه با شکوفه‌ی درختان و سرسبزی نهاد (طبیعت) بر پایه‌ی سنجیده‌ترین اندازه‌گیری اخترشناسی و گاهشماری جهان است. جشن نوروز بزرگترین و باشکوه‌ترین جشن کهن در همه‌ی شهرپ‌های (ساتراپ‌های، ایالات) ایران بزرگ است که از روزگار بسیار دور برای ما به یادگار مانده است، همانگونه که بسیاری از بزرگان همچو فرزانه فردوسی از آن یاد کرده‌اند.

 

اگر به گذشته باز گردیم و آیین‌های فراموش شده‌ایی همچون بابانوروز (عمو نوروز)، خواجه پیروز (حاجی فیروز)، پنجه یا بهیزک و... را نیز به آن بیفزاییم، خواهیم دید که جشن نوروز بسیار گسترده‌تر از آن چیزی است که امروز برگزار می‌شود.

 

چرا نوروز را جمشیدی گویند؟

ریشه‌ی میتُختی (اسطوره‌ای) نوروز را به جمشید شاه پیشدادی پیوند می‌دهند، همچنان که این جشن تا به امروز به نام جشن نوروز جمشیدی آوازه‌مند است.

گویند به زمان جمشید شاه، سرما و توفان بزرگ ایرانویچ را فرا می‌گیرد و در پایان سال سوم، در آغاز بهار سرما و توفان به پایان می‌رسد و به شادی آن، جشن بزرگی برپا می‌کنند، که جشن نوروز می‌نامند.

 

داستان دیگری چنین گوید که جمشید شاه پس از یک زنجیره بهسازی چپیره‌ای (اجتماعى) بر تخت زرین نشست و دوری میان دماوند تا بابل را در یک روز پیمود و آن روز، روز هرمزد از فروردین ماه بود. چون مردم این شگفتى از وى بدیدند جشن گرفتند و آن روز را نوروز خواندند.

 

 برگزیدن زمان نوروز

 ایرانیان باستان از چندین هزار سال پیش آغاز به اندازه‌گیری روز و شب کردند و در پی آن رهروی خور {خورشید} را در آسمان اندازه‌گیری کردند و دریافتند که سالی دوبار روز و شب برابر است، که همان دگرگشت (انقلاب) تابستانی یا زمستانی است. از این رو سال را به دو واره (فصل) بخش ‌کردند و نوروز، جشن آغاز تابستان بزرگ و مهرگان، جشن آغاز زمستان بزرگ جای گرفت و از این رو این دو جشن با هم برابری می‌کرده‌اند.

سپس در زمان هخامنشیان دو واره (فصل) به چهار واره‌ی سه ماهه بخش شد.

 

هفت سین

یکی از آیین پیک نوروزی، سفره‌ هفت سین است که بدین شمارند:

سیر: نماد اهورامزدا

سبزه: نماد اردیبهشت امشاسپند، راستی

سیب: نماد سپندارمد امشاسپند، مهرورزی و فروتنی

سنجد: نماد خورداد امشاسپند، رسایی و دلدادگی

سرکه: نماد امرداد امشاسپند، جاودانگی

سمنو: نماد شهریور امشاسپند، توانایی و باروری

سماک (سماق): نماد بهمن امشاسپند، منش نیک

 

چرا هفت تا؟

در آیین زرتشت اهورامزدا دارای هفت فروزگان (صفات خدایی) است، که به آن هفت امشاسپندان گویند. نام یکی از این هفت امشاسپند نام خود اهورامزدا است، پس هفت امشاسپندان، نام هفت فرشته نیست.

به هر روی ایرانیان باستان به نماد هفت امشاسپندان، هفت خوراکی بر خوان نوروزی ‌چیدند، که هر کدام نماد یکی از فروزگان اهورامزدا است.

 

چرا با سین آغاز می‌شود؟

پژوهشگر شادروان دکتر بهرام فره وشی در جهان فروری، ریشه‌ی واژه‌ی هفت سین را از چیدن "هفت سینی" بر خوان نوروزی می‌داند که به آن هفت سینی می‌‌گفتند و هفت خوراکی را در سینی می‌گذاشتند! با  گذشت زمان و افتادن "ی" پایانی آن به گونه هفت سین در آمد.

به گفته‌ی دکتر بهرام فره وشی هنوز هم در برخی از روستاهای ایران این سفره را، سفره‌ی هفت سینی می‌‌گویند.

 

چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟

در این باره دکتر ناصر انقطاع می‌گوید: هفت سین‌ها باید دارای این پنج ویژگی باشند: نام‌های آنها پارسی باشند، با وات (حرف) سین آغاز شوند، دارای ریشه‌ی گیاهی باشند، خوردنی باشند، نام‌های آنها از واژگان آمیختاری، مانند سبزی پلو، سیرترشی، سیب زمینی و مانند آنها ساخته نشده باشند.

به گفته‌ی دکتر ناصر انقطاع بر این پایه؛ سنبل (به پارسی خوشه) و سکه (به پارسی تَنکه) خوراکی نیستند و اَربی (عربی) هستند، سماور هم خوراکی نیست و روسی است و... با نگرش به پنج نکته‌ی بالا، می‌بینیم که در بیست میلیون واژگان پارسی، نمی‌توان هشتمی را برای هفت سین‌های نوروزی یافت که دارای این پنج ویژگی باشند.

 

تخم‌مرغ رنگی

تخم‌مرغ نماد آغاز زندگی نو، زایش و باروری است، همانگونه که یک جوجه با شکستن تخم‌مرغ زندگی نویی را آغاز می‌کند.

 

رنگ سفره‌ی هفت سین

رنگ سفره‌ی هفت سین سبز است. در نزد ایرانیان باستان رنگ سبز نشانه‌ی زندگی، بالندگی و سربلندی بود. رنگ سبز در آیین زرتشت نماد امرداد امشاسپند "بی مرگی و جاودانگی" است.

در آیین زرتشت، رنگ سبز بسیار مُغدیس (مقدس) است، تا جایی که جامه‌ی اَروس (عروس) سبز است و پارچه‌ی توری سبز رنگ روی سر می‌اندازد و همچنین داماد، کلاه سبز رنگ بر سر دارد و روی شانه‌ی راست، دستمال سبز می‌اندازد و روی آن کشتی میگذارد. هاتا (حتی) سفره‌ای که در برابر اَروس و داماد گسترده می‌شود سبز رنگ است.

 

نیایش سفره‌ی هفت سین

نیایش سالگشت (تحویل سال) در ایران باستان بخش‌هایی از هفت یشن بود. هفت یشن همان هفت امشاسپندان است که هفت سین از آن گرفته شده است.

پس از آمدن اسلام، تنها زرتشتیان این سروده را در زمان سالگشت تا به امروز می‌خوانند. سپس در زمان صفوی نیایش « یا مقلب القلوب و...»  نوشته شد که هیچ ریشه‌ی اَربی (عربی) یا کیشی ندارد، همچنین هیچ پیوندی با خوان نوروزی ندارد.

 

همانگونه که می‌دانیم، چون نوروز یک جشن ایرانی و فراگیر است و از آن همه‌ی تیرگان ایرانی با زبان‌ها، کیش‌ها و نژادهای گوناگون است، و همچنین پارسی زبان هَنباز (مشترک) همه‌ی ایرانیان است، پس درخور است، این نیایش پارسی باشد.

از سویی، نیایش هفت یشن و سفره هفت سین که از هفت امشاسپندان برگرفته شده‌اند، به هم پیوند خورده‌اند و با هم به خوان نوروزی شکوه مینوی می‌دهند. نبود یکی به مانی (معنی) کاستی و کمبود در آیین نوروزی است.

 

این نیایش در دو بخش است .

تو را ای اهورا مزدا می‌پرستم، که اشا را بنیاد نهادی، آب‌ها و گیاهان و روشنایی را آفریدی، همه‌ی گیتی و روزی‌ها را نیک آفریدی.

می‌ستاییم روان یلان و پهلوانان و مردان و زنان نیک اندیشی که با دین (وجدان) نیک در برابر بدی‌ها برمی‌خیزند.

می‌ستاییم مردان و زنان نیک اندیش و جاودانه را که همواره با منش پاک زندگی می‌کنند و همواره سود رسان هستند.

 

سپس دست در دست هم بخش دوم نیایش را می‌خوانند:

همان شود که آرزو کردیم. بشود که از اشون‌ها باشیم. همازوریم. همازور کرفه کاران باشیم. دور از وناه و وناهکاران باشیم. هم‌کرفه‌ی بسته کشتیان و نیکان و وهان هفت کشور زمین باشیم. دیر زیویم. درست زیویم. شاد زیویم. تا زیویم به کامه زیویم. گیتی مان به کامه‌ی تن باشد. مینویمان به کامه‌ی روان باشد. همازور باشیم. همازور هما اشو باشیم.

 

اشا = راستی

اَشو= بهشتی، پاک، مغدیس

همازور= همیاری، همکاری، هم اندیشی، همبستگی

کرفه= کار نیک

وناه=گناه

وهان=بهان

بسته کشتیان= کسانی که کُشتی یا کمربند سپند زرتشتی را می‌بندند.

 

نشان سالگشت (تحویل سال)

بر سفره‌ی هفت سین، تخم‌ مرغ را روی آینه می‌گذارند یا برگ سبز و نارنج را در کاسه آب می‌اندازند و گویند هنگام سالگشت تخم مرغ یا برگ سبز و نارنج تکان خواهند خورد.

میتُخت‌های (اسطوره‌های) زیبای ایرانی می‌گویند، در میان دریای بیکران، یک ماهی شناور است که گاوی را بر پشت دارد و زمین بر شاخ گاو نهاده شده است. به هنگام سالگشت گاو زمین را از یک شاخ به شاخ دیگر می‌اندازد و همین مایه لرزش زمین می‌شود و در پی آن تخم ‌مرغی که روی آینه گذاشته‌اند یا برگ سبز و نارنجی که در کاسه‌ی آب انداخته‌اند، می‌چرخد.

همچنین اندکی پیش از سالگشت بر خوان نوروزی اسپند را در آتش می‌ریزند.

 

سبزه یا ششه

ایرانیان باستان ده روز مانده به جشن نوروز به انگیزه‌ی فراوانی در سال نو سه سینی سبزه از گندم و جو و ارزن به نماد هومت = پندار نیک، هوخت = گفتار نیک و هوورشت = کردار نیک، می‌کاشتند. باز رنگ سبز آن همانگونه که پیشتر گفته شد، رنگ مردمی ایرانیان است که از آیین زرتشت سرچشمه می‌گیرد.

 

همچنین در تالار پادشاه، دانه‌‌های گندم، جو، برنج، لوبیا، میچوک (عدس)، ارزن، نخود، کنجد، باسمر (باقلا)، کاجیله، زرت، و ماش به شماره‌ی دوازده ماه در ستون‌هایی از خشت خام بر می‌آوردند و بالیدن هر یک را به نیک شگون می‌گرفتند و بر آن بودند که آن دانه در سال نو مایه‌ی فزونی و باروری خواهد بود و کشت آن را به کشاورزان پیشنهاد می‌دادند.

 

اندیشه و فرزانش خانه تکانی

ایرانیان باستان بر این باور بودند که فروَهر مردگان، که واژه‌ی فروردین از آن گرفته شده است، در این روز‌ها برای سرکشی بازماندگان خود به زمین فرود می‌آیند و اگر خانه را تمیز و بستگان را شاد ببینند دلشاد می‌شوند و برای باز ماندگان خود نیایش می‌کنند وگر نه، اندوهگین و افسرده باز می‌گردند.

همه‌ی خانه برای پاکیزگی زیر و رو می‌شد، چیزهای کهنه را به دور می‌ریختند و در آن میان شکستن کوزه را که جایگاه آلودگی‌ها و اندوه‌های یک ساله بود بایسته می‌دانستند. آیین شکستن کوزه در جشن چهارشنبه سوری هم انجام می‌شود.

خانه تکانی همچنین نشان از فرزانش کهن ایرانی دارد که در پی آشفتگی، آراستگی و پاکیزگی می‌آید.

 

ماهی کرمز (قرمز)

گویا ماهی کرمز آیین چینیان است و هشتاد سالی است به ایران آمده است. هر سال هزاران ماهی کرمز کرپانی (قربانی) می‌شوند، از این رو بیایید ماهی کرمز را از سفره‌های هفت سین بزداییم.

 

نخستین بامداد نوروز

زرتشتیان و یا ایرانیان کهن د‌ر نخستین بامداد نوروز در کنار چهار چوب پایین در ورودی خانه اندکی آویشن می‌ریزند که نشان برپایی جشن در آن خانه است. آنان در نخستین روز سال نو به نیایشگاه مکان زندگی خود می‌روند تا سال نو را با همبستگی با یکدیگر و نیایش به درگاه اهورامزدا آغاز نمایند و سپس مانند هر ایرانی دیگر به دیدار بزرگان، خویشاوندان و آشنایان می‌روند.

 

آرامگاه پادشاه کورش بزرگ

به تازگی چندسالی است که ایرانیان به پاس گرامیداشت پادشاه کورش بزرگ، بنیان گذار ایران بزرگ، هنگام سالگشت در کنار آرامگاه او گرد هم می‌آیند و جشن نوروز را در آنجا برگزار می‌کنند.

 

  نوروز شما فرخنده باد!